Toelichting op de balans

Toelichting
De op 30 januari 2020 door de raad vastgestelde nota reserves en voorzieningen is het kader. De specificatie van de bestemmingsreserves is opgenomen in de bijlage met een toelichting per reserve.
Het totaal van de bestemmingsreserves ultimo 2022 bedraagt € 192,9 mln. hetgeen een toename is van € 37,3 mln. ten opzichte van 2021. Er is € 63,2 mln. toegevoegd en € 25,9 mln. onttrokken.
Bij de najaarsrapportage is besloten om de bestemmingsreserves regionaal werkbedrijf, actieplan perspectief op het werk, versterking arbeidsmarkt regio's en crisisdienstverlening arbeidsmarkt regio samen te voegen tot één bestemmingsreserve arbeidsmarkt regio.
De grootste mutaties in de bestemmingsreserves betreffen:

• Arbeidsmarkt regio: Voor de arbeidsmarkt regio zijn via de algemene uitkering middelen ontvangen welke zijn gedoteerd aan de "nieuwe" bestemmingsreserve € 4,9 mln. De totale besteding voor 2022 bedraagt € 0,9 mln. en is onttrokken aan de bestemmingsreserve.
• Herijking Werkom: Om de kosten van de herijking Werkom te kunnen betalen is het voordelig participatiebudget over 2022 € 1,0 mln. gedoteerd aan de bestemmingsreserve.
• Inflatiefonds: Om financiële steun te kunnen bieden aan burgers, instellingen en bedrijven die te lijden hebben van de hoge inflatie is een dotatie van € 1,0 mln. gedaan aan de bestemmingsreserve inflatiefonds.
• Nieuwe instroom: In 2022 is € 1,3 mln. conform begroting onttrokken voor dekking van inzet op activeren actief bijstand bestand.  
• Regiodeal: In 2022 is een bedrag € 0,9 mln. onttrokken voor kansen jeugd en het groenprogramma.
• Budgetoverheveling: In 2022 is er € 2,9 mln. gedoteerd aan de bestemmingsreserve. Dit betreft incidenteel beschikbaar gestelde budgetten welke niet zijn besteed in 2022, maar waarvoor nog wel uitvoering dient plaats te vinden in 2023. De budgetten van 2021 zijn onttrokken € 0,1 mln. en toegevoegd aan het exploitatiebudget in 2022.
• Reserve corona ontvangsten: In 2022 is voor € 2,2 mln. onttrokken aan de corona reserve. Deze middelen zijn ingezet ter compensatie van corona gevolgen.
• Egalisatie begroting: In 2022 is € 11,6 vanuit het exploitatiebudget gedoteerd om uitvoering van activiteiten en bijbehorende lasten in toekomstige begrotingsjaren te dekken.
• Afschrijvingslasten: In 2022 is er een dotatie gedaan van € 3,0 mln. aan de bestemmingsreserve afschrijvingslasten die is ingesteld om de afschrijvingslasten van investeringsprojecten (zodra ze gereed zijn) te dekken. In 2022 is voor € 0,4 mln. onttrokken ter dekking van afschrijvingslasten van investeringsprojecten.
• Investeringsfonds: In 2022 is een dotatie gedaan van € 17,6 mln. vanuit de algemene middelen € 15,4 mln, reserve infrastructuur € 0,6 mln., verkoop vastgoed € 1,4 mln., opbrengst reclame belastingen € 0,2 mln. De totale onttrekking is € 7,2 mln. Dit is voornamelijk voor het sportpark Hoornse veld € 4,8 mln., Hockey club ‘de Kraaien € 0,8 mln., kwaliteit bestaande woningvoorraad € 0,5 mln., de bereikbaarheidsdeal € 0,5 mln., werkplan verkeersveiligheid € 0,2 mln., overige projecten € 0,4 mln.
• Transformatiefonds: Als gevolg van de wijziging in het BBV worden vanaf 2017 geen investeringen van maatschappelijk nut meer direct uit de exploitatiebegroting gedekt, maar op de balans geactiveerd. Dat heeft tot gevolg dat er (vooral) in de eerste jaren tijdelijk begrotingsruimte niet besteed blijft en in latere jaren een groter beslag wordt gedaan op de structurele begrotingsruimte. De vrijvallende begrotingsruimte 2022 € 7,5 mln. is gedoteerd aan de reserve. De onttrekking € 3,1 mln. heeft betrekking op kosten voor woningbouwimpuls, Hoornse veld, Hofwijk Noord en de Mauritsbuurt.
• Vooruitontvangen bedragen algemene uitkering: Via de decembercirculaire van 2022 zijn middelen ontvangen die betrekking hebben op komende jaren € 6,8 mln. De middelen die in 2021 vooruitontvangen waren zijn in 2022 onttrokken conform begroting € 1,7 mln.

Van de materiële bestemmingsreserves van boven de € 5 mln. lichten wij de aard en reden toe per 31 december 2022:

• Regiodeal (€ 6,0 mln.): Vanaf 2021 zijn er extra bijdragen ontvangen (via het gemeentefonds) voor versterking arbeidsmarkt regio’s. Hiertoe moet een plan worden ontwikkeld. Het geld wordt tot die tijd in een bestemmingsreserve gestort.
• Bodembeheer (€ 9,2 mln.): De bodemreserve wordt gebruikt om langlopende bodemsaneringen en nazorgtrajecten te financieren. In de meicirculaire 2015 is een decentralisatie uitkering Bodem toegekend ter grootte van € 10,5 mln. Hier bovenop heeft de gemeente in de meicirculaire 2016 over de periode 2016 t/m 2020 aanvullende middelen verkregen ten bedrage van € 5,4 mln. als onderdeel van het covenant ‘Bodem en Ondergrond 2016-2020’. In de meicirculaire 2018 is er een aanvullend bodembudget beschikbaar gesteld van € 4,8 mln.
• Afschrijvingslasten (€ 17,4 mln.): Zodra de investeringen die via het investeringsfonds gedekt worden gereed zijn dan vindt overheveling plaats naar de bestemmingsreserve dekking afschrijvingslasten. De afschrijvingen worden dan gedekt door een vrijval uit deze bestemmingsreserve.
• Corona ontvangsten (€ 5,0 mln.): Deze bestemmingsreserve is ingesteld om niet bestede ontvangen corona compensatie van het rijk en provincie beschikbaar te houden voor het opvangen van corona gevolgen. Het bekostigen van te maken keuzes om Zaanstad vitaal uit de corona crisis te laten komen. Bij de voorjaarsnota worden reeds toegezegde corona middelen toegekend en het restant van de bestemmingsreserve zal vrijvallen.
• Egalisatie begroting (€ 11,6 mln.): Niet aangewende middelen kunnen aan het exploitatiebudget worden toegevoegd. Deze extra middelen worden gebruikt als dekking voor uitvoering van activiteiten en bijbehorende lasten in toekomstige begrotingsjaren.
• Investeringsfonds (€ 69,2 mln.): Het investeringsfonds is ingesteld om investeringen beter tegen elkaar af te wegen en de financiële beheersing te versterken. De begrote toevoeging en onttrekking wordt onderbouwd in de bestuursrapportages en via losse besluiten.
• Transformatiefonds (€ 47,3 mln.): Dit is een bestemmingsreserve die gevoed wordt met de niet benutte exploitatielasten (begrotingsruimte) die is ontstaan als gevolg van het verplicht activeren van alle investeringen met maatschappelijk nut in de openbare ruimte. Het doel van het fonds is het bevorderen van de maatschappelijk gewenste (versnelde) realisatie van woningbouwlocaties. Uit het fonds worden bijdragen aan investeringen gedekt indien aan de voorwaarden uit de financiële verordening is voldaan.
• Vooruitontvangen bedragen algemene uitkering (€ 6,8 mln.): Deze bestemmingsreserve wordt gebruikt voor integratie en decentralisatie uitkeringen die via de decembercirculaire worden ontvangen en leiden tot uitgaven in de komende jaren. Een dotatie vindt plaats in het lopende jaar waarna in het jaar van de kosten de onttrekking gedaan wordt. Betreffende budgetten zijn direct in het nieuwe jaar beschikbaar en worden technisch verwerkt in het eerste P&C document van het jaar via een pre prioritaire begrotingswijziging.