Bestuurlijke hoofdlijnen
Een bijzonder jaar door de oorlog in Oekraïne en gemeenteraadsverkiezingen
2022 was een bijzonder jaar. Niet alleen voelden we de naweeën van de coronacrisis. Ook werden we geconfronteerd met een oorlog in Europa, doordat Rusland Oekraïne binnenviel. Dit leidde tot vele vluchtelingen uit Oekraïne naar de rest van Europa, waaronder Nederland en dus ook Zaanstad. Zaanstad nam haar verantwoordelijkheid en begon voortvarend met de crisisnoodopvang in hotels en daarna bij de evenementenhal van Taets. Snel daarop volgde noodopvang op twee riviercruiseschepen in de Havenstraat, de voormalige basisschool Et Buut, een woning in Wormerveer en bij gastgezinnen. Ook is het besluit genomen voor de verbouwing van het kantoorgebouw Saendenborch als opvanglocatie met mogelijkheid om zelf te koken en voor de realisatie van tijdelijke woningen in Assendelft. We zijn hierbij trots op onze Zaankanters. Samen met vrijwilligers en Zaanse organisaties zorgden we voor dagbesteding, taalles en snelle begeleiding naar werk.
Het afgelopen jaar vonden de gemeenteraadsverkiezingen plaats. Waar we minder trots op zijn, is de historisch lage opkomst, met 44,8 procent, minder dan de helft van het totaal van de Zaanse kiesgerechtigden. Dit past in de landelijke ontwikkeling met dalende opkomst. Tegelijkertijd trekken wij ons dit aan en willen we samen met onze inwoners, ondernemers, maatschappelijke partners, raad en organisatie werken aan meer vertrouwen van Zaankanters.
Nieuw coalitieakkoord met elkaar ‘Slagen maken’
De zes Zaanse fracties van de POV, PvdA, VVD, ROSA, GroenLinks en CDA presenteerden op 8 juni 2022 het coalitieakkoord 'Slagen Maken'. Hierbij zetten wij in op de uitvoering door zichtbare slagen te maken en door samen de handen uit de mouwen te steken. Daarbij richten we op de uitvoer van bestaand beleid, met concrete resultaten voor inwoners en ondernemers.
Het college gaat verder werken aan nieuwe, betaalbare en betere woningen, meer groen, meer mogelijkheden om te bewegen, klimaatadaptatie, betere voorzieningen en ruimte voor banen en bedrijvigheid, zodat er een goede balans tussen wonen en werken in Zaanstad blijft.
Investeren in Kansengelijkheid door onder meer onderwijs en zorg
Dit college wil graag dat alle inwoners kunnen meedoen, zo veel mogelijk op eigen kracht, met behulp van het eigen netwerk en een krachtige buurt. Goed en toegankelijk onderwijs is het fundament waarop kinderen en jongeren hun talenten kunnen ontplooien en leren om in een context van diversiteit samen te leven. Daarbij zijn leefbare wijken een belangrijke voorwaarde om Zaankanters gezond en waardig ouder te laten worden.
Om bovenstaande te bereiken is een nieuwe Stichting Jeugdteam opgericht en zijn nieuwe afspraken gemaakt met de zorginstellingen binnen de tweedelijns jeugdzorg. Hiermee is de zorgcontinuïteit voor gezinnen met een hulpvraag sterk verbeterd. Wat hierbij ook helpt is dat extra capaciteit is toegevoegd ter bestrijding van wachtlijsten en dat de samenwerking met het onderwijs verder vorm heeft gekregen. Dit is gebeurd door Jeugdzorg en veiligheidscoördinatoren direct op school te positioneren. Daarbij worden door middel van de sluitende aanpak (waarbij kwetsbare jongeren vroegtijdig worden besproken) zaken in gezamenlijk door de school en gemeente opgepakt.
We zijn trots dat de achterstanden door Corona zoveel mogelijk zijn tegengegaan. Het aantal brugfunctionarissen is uitgebreid met 4,5 fte en de inzet van jongerenwerkers op scholen is voortgezet.
Werken aan de Welvarende stad en dorpen
Door de stijgende energieprijzen en aanhoudende inflatie dreigden al vroeg in het jaar niet alleen inwoners met een laag inkomen, maar ook middeninkomens en het lokale MKB in de knel te komen. De Rijksoverheid heeft in verschillende stappen maatregelen genomen om de gevolgen hiervan te verzachten. Als gemeente hadden we een belangrijke rol in de uitvoering van een deel van deze maatregelen. Zo heeft Zaanstad onder meer zorggedragen voor de uitbetaling van de energietoeslag. Ook is volop ingezet op concrete maatregelen om inwoners in energiearmoede op korte termijn te helpen met het verlagen van hun energierekening. Denk hierbij aan de inzet van energiecoaches, FIX-brigade en subsidies, maar ook aan het vroegtijdig signaleren van betalingsproblemen en het aanbieden van hulp via onze sociale wijkteams.
Verder heeft het college ingezet om onze samenwerking met de vastgoedeigenaren in de binnenstad te verstevigen en is verder samengewerkt met de industrie. Ook hebben we verder invulling gegeven aan de samenwerking met Techlands en bijgedragen aan het vinden van een tijdelijk onderkomen voor Techlands. Daarnaast hebben ook in 2022 verschillende bedrijven zich op HoogTij gevestigd zoals Fiege, EQUANS en Decolegno. Dit draagt bij aan de werkgelegenheid in Zaanstad.
Onze gemeente is voor iedereen
Zaanstad moet een stad zijn waar iedereen zich thuis voelt: jong en oud, met welke afkomst of achtergrond dan ook. Bij de snelle ontwikkeling en verstedelijking van onze stad is het belangrijk om te waarborgen dat oude én nieuwe wijken uitnodigen tot ontmoeting en actief meedoen. Zo is Zaanstad een stad waar jong en oud zich kunnen ontwikkelen, gezond en prettig samen leven. Zaanstad heeft in 2022 het lokale sportakkoord succesvol afgerond en de uitvoeringsagenda Sport en Bewegen vastgesteld. We zijn gestart met het rookvrij maken van openbare sport- en speelplekken in Zaanstad en hebben het ambitieakkoord ‘Gezonder voedingsaanbod in gemeentehuizen en provinciehuizen’ ondertekend. We zijn blij dat de meeste sportvereniging hun trainingen en competities weer kunnen uitvoeren.
Na de jaren van corona, waarin elkaar ontmoeten lastig was, was afgelopen jaar een mooi jaar van verbinding. Binnen gemeenschappen hebben mensen elkaar weer meer gevonden en verenigd. Ook tussen gemeenschappen verbreedde en verdiepten de contacten zich, wat aan het einde van het jaar samenkwam in een sprankelende Samen zijn wij Zaanstad bijeenkomsten. We hebben meer dialoogtafels georganiseerd, zoals rond Keti Koti en de pietendiscussie. Op steeds meer plaatsen bruist het dankzij cultuurmakers en organisaties die werken in verbondenheid met elkaar en een rol spelen in de stad en de wijk. Veranderingen in de samenstelling van onze bevolking verrijkt steeds meer het culturele aanbod.
De cultuursector moet zich na Corona deels opnieuw uitvinden, bezoekersaantallen herstellen zich niet naar het oude niveau en de sector wil graag breder publiek bereiken. Dit jaar stond daarom het stimuleren van vernieuwing centraal door onder andere subsidieregelingen, het aanbieden van workshops en het aanstellen van stadsprogrammeurs die partijen met elkaar verbinden. In de Poelenburcht is een tijdelijke vestiging van de bibliotheek gerealiseerd waar veel gebruik van wordt gemaakt. Dit ter overbrugging van de periode tot aan de realisatie van het Huis van de Wijk.
Ook is in de gebouwen van maatschappelijke voorzieningen geïnvesteerd. Dit jaar zijn de scholen Dynamica XL (speciaal basisonderwijs) en de Toermalijn (basisschool in Wormerveer) opgeleverd.
De leefbare stad; de kwalitatieve groei van Zaanstad accommoderen
In Zaanstad willen we prettig kunnen samenleven in een welvarende, ondernemende, duurzame, bereikbare en veilige stad. Dit college zet verder in op kwalitatieve woningbouw in een leefbare stad met passende maatschappelijke voorzieningen? Ruimtelijke ontwikkeling gaat om het leggen van een duurzame verbinding tussen de verbetering van de fysieke omgeving en een integrale aanpak van maatschappelijke en economische opgaven. Er zijn door het college in de gebiedsontwikkeling vele stappen gezet. Zo zijn de wijken Oostzijderpark en Bannehoven volop in aanbouw.
Tegelijkertijd zijn we door het Rijk geconfronteerd met het uitstel van de Omgevingswet. Dit heeft tot gevolg dat we de ontwerpbestemmingsplannen waaraan we werkten, niet meer dit jaar ter inzage hoefden te leggen. We zijn trots dat we tien bestemmingsplannen hebben vastgesteld. Denk hierbij aan de bestemmingsplannen voor Jonker Juffer, Paltrok en Slachthuisstraat. Met de vastgestelde bestemmingsplannen worden in totaal zo’n 2.700 woningen planologisch mogelijk gemaakt. Verder hebben we met drie woningcorporaties de handen ineen geslagen om flexwoningen te realiseren. Hiervoor is een intentieakkoord ondertekend. Dit college zet, in navolging van het Landelijk Programma Wonen, in op het versterken van het middensegment. Dit is input voor nieuwe plannen en wordt beleidsmatig verankerd. Niet alleen in Zaanstad werken we hieraan. We doen dit samen met partners uit de regio. Samen met de andere partners in de Metropoolregio zijn de woondeal met het Rijk en een Realisatieakkoord flexwoningen opgesteld. Binnen de samenwerking met Zaanstreek-Waterland werkten we aan een gezamenlijke strategie rondom opvang en huisvesting voor ontheemden, asielzoekers en statushouders.
Leegstand van kerken is een toenemend probleem in Nederland. Ook in Zaanstad. Daarom heeft Zaanstad een kerkenvisie opgesteld met partners in de stad. Door vroegtijdig met eigenaren, geloofsgemeenschappen, erfgoedverenigingen en burgers in gesprek te gaan over de toekomst van kerkgebouwen, helpen we de leefbaarheid van stad, dorp en wijk te bewaken. In overleg met partners heeft Zaanstad gekozen voor een kerkenvisie die een basis biedt voor een structureel overleg met belanghebbenden.
Benutten van de schaarste ruimte en inzet op vergroening
Zaanstad groeit de komende jaren van 155.000 naar 200.000 inwoners. Als gevolg van de stedelijke verdichting neemt de druk op de buitenruimte toe. Dit plaatst Zaanstad voor een opgave op het gebied van schaarser wordende buitenruimte, mobiliteit en ruimte om te recreëren. Daarbij bewaken wij het open landschap als belangrijke kernkwaliteit voor de stad en regio. Naast de toenemende druk stellen ontwikkelingen als de klimaatverandering, de energietransitie, de circulaire economie en de vergrijzing eisen aan de inrichting en het beheer en onderhoud van de buitenruimte.
In het coalitieakkoord is vergroenen van de openbare ruimte opgenomen als één van de ambities. We zijn gestart met het vormgeven van het programma vergroening. Doel van het programma is uitvoering geven aan beleid op het gebied van bomen, klimaat en biodiversiteit en als programma verbinding te zoeken met alle plannen die gemaakt worden voor de openbare ruimte. Ook zijn stappen gezet om tot uitvoering van het uitvoeringsplan klimaatadaptatie te komen. Bij gebiedsontwikkelingen en bij vervangingsinvesteringen wordt in toenemende mate rekening gehouden met klimaatverandering.
We zijn begonnen met het opstellen van het Uitvoeringsprogramma bij het Zaans Mobiliteitsplan waarmee invulling wordt gegeven aan (delen) van de visie uit dat plan. In het eerste kwartaal van 2023 wordt een uitvoeringsprogramma met een voorstel voor prioritering van projecten ter besluitvorming aangeboden. Daarnaast is gestart met de realisering van de nieuwe Zaanbrug. Tenslotte is er gewerkt aan de aanpak ‘grip op stikstof’. Dit bestond onder andere uit een verkenning van de impact van de wet- en regelgeving en een inventarisatie van stikstofvragende en stikstofgevende projecten. Hieruit voortvloeiend is gestart met de ontwikkeling van een stikstoftool, waarmee we de stikstofimpact van bronnen en projecten kunnen registreren. Op basis daarvan kunnen we scenario’s uitwerken. Met deze verkenning en inventarisatie is een agenda voor gemeentelijk handelen en een lobby-agenda in ontwikkeling.
We doen het samen
Het landelijk tekort aan COA-opvangplekken voor vluchtelingen die asiel aanvragen bereikte een dieptepunt. Een overvol aanmeldcentrum in Ter Apel en mensen die buiten sliepen onder slechte omstandigheden waren het gevolg. Zaanstad heeft met de huidige opvanglocaties een proportioneel deel van de vluchtelingen opgevangen. Ons college nam samen met de raad verantwoordelijkheid door de bestaande noodopvanglocatie voor asielzoekers in de Achtersluispolder uit te breiden met de komst van een tweede schip. Verder organiseerde de Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland op verzoek van het Rijk crisisnoodopvang. Eerst 3 maanden in de sporthal Lycurgus (Assendelft), aansluitend in Purmerend.
Verder zijn we blij dat de toegankelijk van de website Zaanstad.nl in 2022 is verbeterd. Deze is nu nog beter leesbaar voor mensen met een beperking en mensen die de Nederlandse taal niet machtig zijn. Daarnaast is in de hal van het stadhuis een fysiek informatiepunt geopend, waar burgers zonder afspraak terecht kunnen voor persoonlijk contact met een medewerker van de gemeente. Ook heeft gemeente Zaanstad in 2022 ingezet op voortzetting van het programma Helder Zaans! en is aangehaakt bij het landelijke programma Direct Duidelijk.
Door het lage opkomstpercentage bij de gemeenteraadsverkiezingen wil het college investeren in meer vertrouwen in de Zaanse politiek en bestuur. Dit nieuwe college ziet de lage opkomst als aanleiding om democratische vernieuwing te agenderen en zette de lijn van regionale samenwerking en nationale lobby door. Dat leverde een mooi resultaat op: het Nationaal Programma Leefbaarheid & Veiligheid, met als één van de focusgebieden Zaandam Oost. Dit was er niet gekomen zonder inzet van Zaanstad. Ook is dit college actief in de G40, de Metropoolregio Amsterdam en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten.