Inleiding
Gemeenten werken steeds meer samen met andere gemeenten e/o organisaties. Het bedrag dat gemeenten uitgeven via (regionale) samenwerking is in de afgelopen jaren sterk gegroeid doordat zij steeds vaker op tal van terreinen kiezen voor samenwerking.
Met samenwerking komen gemeentelijke taken meer op afstand te staan. Hoe houden we vanuit de gemeente grip op deze samenwerking?
Ook kiezen gemeenten vaker voor andere vormen van samenwerking die niet onder de reikwijdte van verbonden partijen vallen. Er ontstaan daardoor situaties waarin er geen formele verplichting is om de raad te informeren, terwijl deze informatie de raad kan helpen om haar controlerende taak uit te voeren.
Gemeente Zaanstad geeft 35% van het geld uit aan activiteiten die de gemeente zelf uitvoert en 47% aan samenwerking met externe partijen door middel van inkoop, subsidie en verbonden partijen. In 2022 heeft gemeente Zaanstad 120 mln aan uitkeringen uitgekeerd (18% van het totaal).
Gemeente Zaanstad voert veel taken uit met andere gemeenten e/o privaatrechtelijke organisaties. Dit kan zijn door middel van inkoop, subsidies, leningen, verbonden partijen of een combinatie daarvan. Bijvoorbeeld met de GGD werken we samen in een gemeenschappelijke regeling, inkoop (jeugdteam) en door het verstrekken van subsidies. In dit overzicht wordt duidelijk gemaakt welk deel van onze lasten we uitgeven aan samenwerking (47%, € 320 mln), hoeveel we zelf doen en uitkeringen verstrekken (53%, € 358 mln).
Deze paragraaf gaat in op de samenwerkingsvorm verbonden partijen. De paragraaf Financiering gaat in op leningen en garanties en in de paragraaf Bedrijfsvoering komt inkoop aan de orde.
Kader verbonden partijen
Op 1 januari 2022 is de nieuwe nota verbonden partijen ingegaan. In de nota staat de grip op samenwerking door de raad centraal. De nota speelt in om de ontwikkeling dat samenwerking lang niet altijd meer plaats via een verbonden partij. Vaak wordt er gekozen voor lichtere vormen van taakuitvoering. Deze lichtere vormen kennen, naast de actieve informatieplicht, geen andere formele informatieplicht naar de raad. De nota bevat spelregels waar de grip van de raad ook op die taakuitvoeringen op afstand worden versterkt.
Gemeente Zaanstad ziet de volgende partijen als verbonden partijen:
- Partijen waarmee gemeente Zaanstad een financieel en bestuurlijk belang heeft (definitie BBV)
- Partijen die de gemeente Zaanstad
- structureel bekostigt via één of meer geldstromen. Denk aan begrotingsfinanciering, subsidie of een overeenkomst van opdracht èn een bestuurlijk belang (aanbeveling commissie BBV)
- structureel bekostigt èn voldoet aan één of meer van de volgende voorwaarden:
- gemeente Zaanstad stelt de begroting van de partij vast of
- gemeente Zaanstad heeft benoemingrecht of voordrachtsrecht in bestuur of raad van toezicht
- Partijen waarmee de gemeente nauw samenwerkt bij strategisch belangrijke programma’s. Deze partijen hebben noch een financieel, noch een bestuurlijk belang.
- De onder (3) genoemde partijen worden aan het begin van elke coalitieperiode benoemd door de raad met een maximum van 2. Ook wordt dan afgesproken over welke onderwerpen de raad in de paragraaf verbonden partijen wordt geïnformeerd.
Stichting Jeugdteam Zaanstad, stichting Sportbedrijf en de Metropool Regio Amsterdam (MRA) worden vanuit deze bredere definitie toegevoegd als verbonden partij.
Gemeente Zaanstad heeft 25 verbonden partijen
- 11 publiekrechtelijke verbonden partijen (gemeenschappelijke regelingen)
- 11 privaatrechtelijke verbonden partijen
- 3 overige verbonden partijen (Stichting Jeugdteam, stichting Sportbedrijf en de MRA)
Ontwikkelingen
Nieuw wetsvoorstel Wet Gemeenschappelijke Regelingen
Op 1 juli 2022 is de Wet Gemeenschappelijke Regelingen (WGR) gewijzigd. De bedoeling van de wetswijziging is dat de gemeenteraden meer invloed hebben op de gemeenschappelijke regelingen. Een deel van de wetswijzigingen is verplicht en bij een deel is het aan de gemeenteraden hierover te beslissen. Eind 2022 zal het college een voorstel doen aan de raad hoe de wetswijzigingen worden ingevuld.
Vóór 1 juli 2024 moeten de gemeenschappelijke regelingen zijn aangepast aan deze wetswijziging. Dit geldt voor alle gemeenschappelijke regelingen.
Rekenkameronderzoek Grip op Warmtenet Zaanstad
De Rekenkamer startte in de 2de helft van 2022 met het onderzoek Grip op Warmtenet Zaanstad.
De Rekenkamer onder zoekt in Grip op Warmtenetwerk Zaanstad of de gemeente Zaanstad voldoende grip heeft op het warmtebedrijf. De Rekenkamer kijkt daarbij onder meer naar wat de gemeente wil, of de doelen worden gehaald, of risico’s in beeld zijn en hoe ze controleert. Ook onderzoekt de Rekenkamer of de gemeenteraad voldoende informatie krijgt over Warmtenetwerk Zaanstad B.V. om haar taken te uit te voeren.
Participatie in ROM InWest BV 2023
In het coalitieakkoord 2022-2026 Slagen Maken is opgenomen dat de gemeente gaat participeren in de ROM InWest BV. ROM InWest ondersteunt in de ontwikkeling van de businesscases voor de energietransitie en de circulaire economie. De besluitvorming voor de participatie van gemeente Zaanstad is in 2022 afgerond. Per 1 januari 2023 zal ROM InWest dan een nieuwe deelneming zijn van gemeente Zaanstad.
RON NV
In 2021 is besloten om de samenwerking te beëindigen en de RON te ontmantelen. Hiervoor heeft de RON haar eigendommen overgedragen naar de verschillende aandeelhouders. De definitieve financiële afwikkeling en daarmee de formele beëindiging vindt plaats in 2023.
Totaal overzicht verbonden partijen
Op basis van artikel 15 van de BBV is het verplicht om óók een totaal overzicht van de verbonden partijen op te nemen in de jaarrekening met daarin een aantal vaste onderdelen. Dit overzicht is onderstaand weergegeven.
Gemeenschappelijke regelingen
In het overzicht van gemeenschappelijke regelingen wordt tevens invullingen gegeven aan het verplicht register op basis artikel 27 in de Wet Gemeenschappelijke Regelingen. Per gemeenschappelijke regeling wordt een link gemaakt naar de meest actuele versie van de gemeenschappelijke regeling waarin de verplichte informatie is terug te vinden.