Onderhoud kapitaalgoederen

Beleidskader
De gemeente heeft op grond van de onderwijswetgeving een zorgplicht voor de huisvesting van scholen voor het basis-, (voortgezet) speciaal en voortgezet onderwijs. Deze zorgplicht is nader uitgewerkt in de ‘Verordening Voorzieningen Huisvesting Onderwijs Gemeente Zaanstad 2015’ (2015/96725). Deze regeling bevat vrij gedetailleerde ‘spelregels’ voor de schoolbesturen en het gemeentebestuur op het terrein van de onderwijshuisvesting. In de verordening is bepaald dat schoolbesturen in Zaanstad jaarlijks aanvragen kunnen indienen voor huisvestingszaken, waaronder voor nieuwbouw en uitbreiding. Ontwikkeling van nieuwbouw is, vooral in binnenstedelijke situaties een kwestie van lange adem. Vanwege de dynamiek in de groei van Zaanstad wordt daarom regelmatig overleg gevoerd tussen gemeente en schoolbesturen, opdat tijdig kan worden ingespeeld op wijzigingen.
Ontwikkeling van nieuwbouw, vervangende nieuwbouw en renovatie is beleidsmatig gekaderd in twee Integrale huisvestingsplannen (IHP). Het IHP Primair en (Voorgezet) Speciaal Onderwijs (PO (V)SO) 2020-2035 (2022/9904) en het IHP Voortgezet Onderwijs (IHP VO) 2020 (2021/30065). De daarin vastgelegde ambitie voor nieuwbouw, vervangende nieuwbouw en renovatie is Energie Neutraal Gebouw (ENG).

Kwaliteitsniveau
In tegenstelling tot het overige gemeentelijke vastgoed zijn bijna alle schoolgebouwen niet juridisch in eigendom van de gemeente, maar van de schoolbesturen. Het beheer en onderhoud van deze gebouwen is vanaf 2015 primair de verantwoordelijkheid van de schoolbesturen. Zie hiervoor de wetgeving: Wet op het voortgezet onderwijs , Wet op de Expertisecentra en de Wet op het primair onderwijs. De schoolbesturen ontvangen hiervoor rechtstreeks middelen van het rijk. De gemeente blijft verantwoordelijk voor nieuwbouw van onderwijshuisvesting. Er zijn een paar schoolgebouwen die de gemeente (nog) niet juridisch heeft overgedragen, zoals een aantal tijdelijke schoolgebouwen en het schoolpand waarin de ISK-leerlingen zijn gehuisvest. In die gevallen zorgen de schoolbesturen overigens voor het onderhoud alsof het eigen panden betreffen.

Voor het vaststellen van de bouwkundige staat van het gebouw en om verschillen in de bouwkundige staat tussen verschillende gebouwen in een volgorde te kunnen plaatsen, wordt voor de bouwkundige rapportage vanuit de verordening als voorwaarde gesteld een rapportage op grond van NEN 2767. Uitgangspunt van de methode van conditiemeting NEN 2767 is dat voor alle bouwkundige elementen een conditie wordt toegekend. Met de 'conditie voor' wordt de kwaliteit van het totale schoolgebouw vastgesteld. Deze kwaliteit kan worden onderverdeeld in de volgende conditieschalen:

• Conditie 1 Nieuwbouwkwaliteit of met nieuwbouw vergelijkbare kwaliteit;
• Conditie 2 Een bouw- of installatiedeel vertoont kenmerken van een beginnende veroudering;
• Conditie 3 Het verouderingsproces is duidelijk op gang gekomen;
• Conditie 4 Het verouderingsproces is duidelijk zichtbaar;
• Conditie 5 Het verouderingsproces is niet meer te keren;
• Conditie 6 De bouwkundige staat is zo slecht dat deze niet meer onder conditie 5 kan worden gerangschikt.

Op basis van de vermelde condities wordt inzicht verkregen in de bouwkundige staat en kan worden vastgesteld of vervangende nieuwbouw noodzakelijk is. Het aanhouden van sec de NEN norm is echter geen verplichting, gemeente en schoolbesturen kunnen ook buiten de verordening om afspraken maken omtrent (vervangende) nieuwbouw. In Zaanstad zijn de bouwplannen voor het primair, speciaal en voortgezet onderwijs opgenomen in Integraal Huisvestingsplannen, respectievelijk voor het primair/speciaal onderwijs (IHP PO) en het voortgezet onderwijs (IHP VO). In beide plannen worden, in aanvulling op de bouwkundige kwaliteit, extra criteria (o.a. duurzaamheid, binnenmilieu, onderwijskundige functionaliteit) opgenomen om te bepalen op welke termijn vervangende nieuwbouw of renovatie noodzakelijk is.

Onderhoudsplan
Het onderhoud van schoolgebouwen en daarmee het opstellen van onderhoudsplannen is de verantwoordelijkheid van schoolbesturen. Gemeente Zaanstad heeft een start gemaakt met het uitvoeren van conditiemetingen via de NEN 2767 methode. Voorheen kwam eventueel achterstallig onderhoud alleen aan het licht als het bevoegd gezag aan het college meldt dat een gebouw niet meer nodig is voor het huisvesten van een school. Door deze metingen uit te voeren kan eerder gesignaleerd worden of er sprake is van achterstallig onderhoud. In overleg met het schoolbestuur wordt vastgesteld welk deel hiervan voor rekening van het bevoegd gezag komt en of het bevoegd gezag opdracht verstrekt voor het uitvoeren van de werkzaamheden, of dat het bevoegd gezag een in overleg vast te stellen bedrag aan het college betaalt. Als geen overeenstemming wordt bereikt, stellen partijen vast welke handelwijze verder gevolgd wordt.
Op dit moment is voor drie schoolgebouwen opdracht gegeven voor een conditiemeting.  Bij een van de schoolgebouwen is al daadwerkelijk achterstallig onderhoud geconstateerd. Het achterstallig onderhoud wordt bij overdracht in rekening gebracht bij het schoolbestuur.

Verduurzamen
De gemeente wil haar duurzaamheidsdoelstellingen gaan realiseren door ook te investeren in energieneutrale maatregelen bij onderwijshuisvesting deze ambitie is vastgelegd in het IHP PO en het IHP VO.
Op dit moment is er nog geen energieneutrale onderwijshuisvesting opgeleverd.

Financiën
Met de uitvoering van het lopende Integrale Huisvestingsplan IHP PO en IHP VO wordt beoogd alle schoolgebouwen van het primair en voortgezet onderwijs in goede staat te brengen en/of te houden. Hierbij wordt de norm “de juiste school op de juiste plek en van de juiste kwaliteit” als uitgangspunt gehanteerd. Middels actualisaties van het IHP wordt de raad jaarlijks geïnformeerd over de voortgang van de projecten.
IHP Primair Onderwijs (PO)
De oplevering van Dynamica XL (speciaal basisonderwijs) en de Toermalijn (basisonderwijs), beide in Wormerveer, hebben plaatsgevonden in 2022. Er is ingestemd met behoud van cultuurhistorische waarden voor de Herman Gorter locatie D. Doniastraat (Zaandam) en de vergunningsaanvraag voor deze school is in voorbereiding.
Lopende projecten uit het “oude” IHP die in uitvoering zijn: Wij-land Westzaan; Herman Gorter, D. Doniastraat; IKC Zaanse Hout (Inverdan); Rosmolen Noord: IKC In ’t Veld; Behouden Haven; OBS Kogerveld; Populierenlaan (Palet); P.A. van Meverstraat.
IHP Voortgezet onderwijs (VO)
De derde fase van de renovatie van het Sint Michaël College (Zaandijk) is na een faillissement van de bouwkundige aannemer in uitvoering gegaan.. Samen met OVO is een haalbaarheidsonderzoek voor het Bertrand Russell College (Krommenie) opgesteld.