Verbonden partijen

Gemeenschappelijke regeling - openbaar lichaam

GGD Zaanstreek-Waterland beschermt, bewaakt en bevordert de gezondheid en de sociale veiligheid van alle mensen in de regio. Daarbij staat een preventieve en collectieve aanpak voorop, met specifieke aandacht voor bevordering van participatie en ondersteuning van de eigen regie van mensen. Als uitvoeringsorganisatie van de gemeenten sluit de GGD aan bij de gemeentelijke verantwoordelijkheden in het sociaal domein.

Een lid van het Algemeen Bestuur (AB) heeft in de vergadering van het AB één stem. In die gevallen waarin Zaanstad en Purmerend zwaarwegende bezwaren hebben tegen een voorstel en met het oog daarop tegenstemmen, leidt die tegenstem tot verwerping van het voorstel. Het voorgaande is niet van toepassing op het voorstel tot vaststelling van de begroting respectievelijk de jaarrekening van de GGD. Wethouder Onclin is lid van het AB, plaatsvervanger wethouder Slegers.

Ontwikkelingen

Terugblik 2022

• Effecten van Corona
• Ontwikkelingen Veilig Thuis
• Onderzoek jongerenwerk/straathoekwerk
• Ontwikkelingen toegang jeugdzorg
• GGD 3.0

In 2022 is het GGD traject GGD 3.0 daadwerkelijk gestart. Dit traject, dat in gezamenlijkheid tussen GGD en gemeenten wordt uitgevoerd, richt zich op 3 hoofdlijnen: financiën, regionale gezondheidsvisie en governance structuur. Het traject heeft tot doel om te komen tot een meer transparante organisatie, die regionale en lokale taken uitvoert waar overeenstemming over is en die aansluiten bij een gedeelde visie.

Risicoprofiel

Gemeenten zijn wettelijk verplicht om een GGD in stand te houden voor de uitvoering van de taken op het gebied van de publieke gezondheidszorg. Het risicoprofiel van de GGD is hoog: de financiële bijdrage in de Gemeenschappelijke Regeling is groot (ruim € 6,6 mln.in 2022 obv meerjarenbegroting 2022-2025), terwijl de gemeente Zaanstad, in verhouding tot deze financiële bijdrage, maar beperkte invloed heeft in het Algemeen Bestuur. Iedere gemeente heeft één stem. Dit betekent voor Zaanstad een stemverhouding van 12% en een financiële bijdrage van 48% in het gemeenschappelijke deel. De politieke en maatschappelijke betrokkenheid zijn eveneens groot: de activiteiten van de GGD betreffen de gezondheid van de inwoners. Een probleem op het gebied van volksgezondheid haalt direct de pers en heeft zijn weerslag op de politiek.

Een actuele reden voor hoge risicoprofilering is de noodzaak om van de GGD een meer toekomstbestendige organisatie te maken.

Financiële positie

Jaarrekening 2022

De conceptcijfers over de jaarrekening 2022 zijn nog niet beschikbaar. Bij de halfjaarrapportage over 2022 werd een negatief jaarresultaat van € 350.000 verwacht (nadeel). Incidenteel is extra inzet gepleegd voor GGD 3.0 en versterking van het management. Daar tegenover staan ook incidentele meevallers als gevolg niet ingevulde vacatureruimte. Structureel laat de begroting van bedrijfsvoering een omvangrijk tekort van ongeveer € 700.000 zien. Er is onvoldoende dekking voor de kosten van de bedrijfsvoering. Daarbij is vanuit onderzoek geadviseerd om de bedrijfsvoering van de GGD te versterken. Hiervoor worden via de Kadernota 2024 van de GGD extra middelen gevraagd.

Weerstandsvermogen

Het algemeen bestuur heeft op 8 april 2022 besloten om een minimaal weerstandsvermogen van 5% van de deelnemersbijdrage te hanteren én om de huidige benoemde risico’s te kwantificeren in de begroting.

De incidentele weerstandscapaciteit bestaat uit de algemene reserve wettelijke taken en de algemene reserve markttaken:

• De algemene reserve wettelijke taken heeft ultimo 2021 een omvang van € 612.891.
• De algemene reserve markttaken heeft ultimo 2021 een omvang van € 124.397.

Risico’s en beheersmaatregelen

In de begroting 2023-2026 benoemt de GGD als risico:

• Eigen risicodrager WW-verplichting. Dat betekent dat bij ontslag of einde dienstverband (bij tijdelijke aanstellingen) de eventueel uit te betalen WW-uitkering verhaald wordt op de GGD.
• Omvang van de projectenportefeuille. De projectenportefeuille voorziet voor een groot deel in de dekking van de overhead van de GGD. Mocht de omvang van de projectenportefeuille worden verkleind, dan wordt de bijdrage vanuit de projecten in de overhead van de Gemeenschappelijke Regeling kleiner waardoor de lasten in de Gemeenschappelijke Regeling onder druk komen te staan.
• Calamiteiten binnen het taakveld van de GGD. Als zich in de regio calamiteiten voordoen die een bedreiging vormen voor de volksgezondheid (bijvoorbeeld uitbraak infectieziekte), of in het kader van de rampenbestrijding inzet vragen van de GGD, zullen hieruit kosten voortvloeien. Met deze kosten is in de begroting geen rekening gehouden.

Wij vullen deze risico’s vanuit onze gemeentelijke risico-inventarisatie aan met:

• De decentralisaties leiden tot meer verscheidenheid in (de uitvoering van) beleidskeuzes bij de deelnemende gemeenten op gebieden als participatie en (jeugd)gezondheidszorg. Wanneer de behoeften of verwachtingen van de gemeenten in de GR uiteen gaan lopen als het gaat over dienstverlening en bekostiging, maar slechts gestuurd kan worden met elkaar, dan kan een bestuurlijk spanningsveld ontstaan. Het risico is dat geen vorm gevonden wordt om ruimte te bieden aan het eigen beleid van de deelnemende gemeenten en dat de dienstverlening van de GGD aan de inwoners van Zaanstad niet in overeenstemming is met de wens van het bestuur.
• Toekomstbestendigheid van de organisatie van de GGD. Er zijn nu meerdere knelpunten op het gebied van bedrijfsvoering. Het Dagelijks bestuur heeft inmiddels de Kadernota voor 2024 aangeleverd voor zienswijze. Hierin staan een aantal punten opgenomen die noodzakelijk zijn om de bedrijfsvoering weer op orde te krijgen, de stabiliteit van de GGD te versterken en beter voorbereid te zijn op toekomstige ontwikkelingen. Aan de gewenste investeringen op bedrijfsvoering zit een prijskaartje. Of en in welke mate dit kan worden gehonoreerd zal worden afgewogen via de zienswijzen op de Kadernota en Begroting 2024 van de GGD en de Voorjaarsnota en Begroting 2024 van de gemeente Zaanstad.
• De GGD merkt dat de achterstanden in dienstverlening als gevolg van de Coronamaatregelen eind 2022 nog niet volledig zijn ingelopen. Daarnaast speelt de krapte op de arbeidsmarkt mee bij het kunnen aantrekken van personeel, voornamelijk rondom de taken op het gebied van de jeugdgezondheidszorg. Hierdoor kan de dienstverlening niet altijd met de gewenste frequentie plaatsvinden.

Beheersmaatregelen

• Om samen te kunnen blijven sturen is het van belang dat in het bestuur gesproken kan worden over de belangen van individuele gemeenten en dat oplossingen gezocht en gevonden worden die zoveel mogelijk recht doen aan de ruimte die gemeenten vragen. Dit vraagt bereidheid van alle deelnemers, maar zeker ook van het GGD management, om met gevoel voor verhoudingen en rollen deel te nemen aan de discussies en een open dialoog te faciliteren. Zaanstad zal hier aandacht voor blijven vragen.
• De GGD wordt verzocht om de gemeente tijdig te informeren over eventuele wijzigingen in het compensatiebeleid van het Rijk,  zodat de gemeente (eventueel in VNG verband) invloed kan uitoefenen op de compensatieafspraken.
• De contractmanager, kennisspecialist gezondheid en kennisspecialist jeugd hebben minimaal twee keer per jaar overleg met het Management team van de GGD over de resultaten en financiën van de contracttaken om zo vroeg mogelijk aan te kunnen geven of een contracttaak zal worden beëindigd.
• Door intern goed te blijven afstemmen met betrekking tot de GGD ontstaat er meer grip op de uitvoering en kosten van taken van de GR-GGD en de overige niet GR-taken (contracttaken) van de GGD. Sinds 2022 vindt deze interne afstemming zoveel mogelijk integraal plaats tussen alle betrokken afdelingen (kennis, business control, contractmanagement en waar nodig Staf).
• De GGD is gevraagd om een plan van aanpak op te stellen voor de aanpak van de knelpunten binnen de JGZ. Dit plan wordt voorgelegd aan Zaanstad ter goedkeuring, waarna de uitvoering ervan moet starten. De verwachting is dat dit in het eerste kwartaal van 2023 zijn beslag krijgt.