Verbonden partijen

BV

Het op gang brengen van de transitie naar een aardgasloze gebouwde omgeving. De legitimering van een overheidsinterventie op basis van marktfalen is hier van toepassing op de casus warmtenet in Zaandam-Oost. Het doel is het transporteren van warmte uit o.a. biomassa van Bio Forte aan afnemers in Zaanstad.

Wethouder Onclin vertegenwoordigt de gemeente in de AvA, plaatsvervanging wethouder Tuijn.

Gemeente Zaanstad is samen met Duurzame Energienetwerken Noord-Holland (DENH) eigenaar van het Warmtenet Zaanstad BV. Gemeente Zaanstad  heeft een belang van 39% in de Aandelen (uitsluitend stemgerechtigd), alsmede een belang van 100% in de Aandelen C (stemrechtloos).

Er is sprake van duale aansturing waarbij de wethouder financiën invulling geeft aan de eigenaarsrol en het inhoudelijk opdrachtgeverschap is belegd bij de beleidsportefeuillehouder.

Ontwikkelingen

Actualiteiten en risico's

Het huidige warmtenet van Warmtenetwerk Zaanstad B.V. in Zaandam-Oost (fase 1) voorziet in de levering van 77.963 gigajoule (GJ) in 2026. In 2022 zijn er nieuwe aansluitingen gerealiseerd, waarmee samen met de bestaande aansluitingen 62.478‬ GJ wordt geleverd. Aanvankelijk was er een levering beoogd van 87.365 GJ (met nog een aanvulling van projecten van 6.096 GJ), maar door het wegvallen en vertragen van projecten is deze prognose aangepast.

Er zijn in 2022 319 woningen aangesloten die jaarlijks 4.082 GJ aan warmte gebruiken (Gouwpark deel 2 en eerste deel van Oostzijderpark fase 1). Tevens is het utititeitsgebouw van het regionale veiligheidskantoor aangesloten met een gebruik van 3.165 GJ per jaar. De aansluiting Zwembad De Slag is gereedgemaakt. Omdat het zwembad nog gebouwd moet worden zal hier pas in de toekomst warmtelevering plaatsvinden.

Resultaten op de businesscase

De vertragingen die sinds 2019 zijn opgelopen, hebben grote impact gehad op de begrote warmtelevering van WNZ en daarmee op de inkomsten, doordat er minder GJ’s kunnen worden gefactureerd. De schatting van het aantal aan te sluiten woningequivalenten in fase 1 is daarom ook aangepast. Deze vertraging leidt ook in 2022 tot hogere kosten en lagere inkomsten.

Maatschappelijk draagvlak biomassacentrale

Het maatschappelijk draagvlak voor de verbranding van houtige biomassa is weggevallen. Dit heeft in april 2022 geleid tot het stopzetten van de subsidie voor nieuwe biomassacentrales door de Rijksoverheid (het gaat hier om de subsidie voor houtige biomassa, bedoeld om gebouwen mee te verwarmen). Omdat WNZ houtige biomassa beschouwt als een transitiebrandstof is een zoektocht voor een alternatief (binnen ongeveer 15 jaar) voorzien. De uitdaging hiervoor is het vinden van een oplossing die voldoende CO2 reduceert, betaalbaar is en genoeg draagvlak geniet. Op dit moment is er nog geen alternatief in zicht dat aan al deze voorwaarden voldoet.  

Korte terug- en vooruitblik 2022-2023

In maart 2022 heeft de gemeente te horen gekregen dat de aanvraag voor de BZK-regeling Proeftuin Aardgasvrije Wijken, die in 2021 was aangevraagd niet is gehonoreerd.

In verschillende bestuurlijke overleggen in 2022, is gesproken over de behoefte (vanuit Zaanstad) aan een gemeenschappelijke visie en strategie voor WNZ om tot snellere uitrol te kunnen komen. WNZ heeft toegezegd om het initiatief te nemen voor het ontwikkelen van een uitrolstrategie (2022-2030). Deze zal in 2023 aan de AvA worden voorgelegd ter besluitvorming.

In juni 2022 heeft de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVA) plaatsgevonden. Hier is de jaarrekening van 2021 vastgesteld. Tevens is besloten om het verlies van 346.000 euro aan de reserves te onttrekken.

Voor de AvA in 2023 wordt besluitvorming over de volgende stukken voorzien: de jaarrekening van 2022, het annual businessplan 2023-2027 en de uitrolstrategie van WNZ (2022-2030).

Financiële positie / Onderbouwing voorziening

Er is op dit moment geen aanleiding om de voorziening aan te passen. Hoewel enkele risico’s nog steeds gelden (beperking van ammoniak en stikstofuitstoot, verminderd draagvlak voor aansluiting op een biomassagestookt warmtenet) is het nog niet te zeggen of deze risico’s negatieve invloed hebben op de lange termijn uitrol van het warmtenet. De volgende overwegingen liggen hier aan ten grondslag:

• De grote projecten zoals Oostzijderpark (1 en 2) zijn nog niet uit beeld, ondanks vooralsnog tegenvallende resultaten door vertraging en mogelijk lagere afname door BENG-eisen.
• Ook lopen er verschillende gesprekken met potentiele nieuwe afnemers (nieuwbouw Kogerveldwijk en Peperstraat).
• Daarmee is er geen aanleiding om de aandelen af te waarderen. De vooruitzichten zijn nog verre van concreet, dus er is ook nog geen toekomstige geldstroom die vrijval van de voorziening onderbouwd.
• Indien toekomstige resultaten achterblijven ontstaat wellicht op een moment wel de vraag in hoeverre de solvabiliteit van WNZ in gevaar komt. Daar is nu nog geen sprake van.
• Voor onderbouwing van het risico gaat het vooral om de vraag hoe concreet uitbreiding van het warmtenet in beeld komt. Dat wordt in 2023 en 2024 duidelijker als WNZ haar uitrolstrategie gaat uitwerken. We staan nu nog steeds relatief aan het begin van de ontwikkeling van het warmtenet en er is nog geen aanleiding om het risico te herwaarderen.
• Ook belangrijk is de zoektocht naar nieuwe warmtebronnen en de financiering hiervan, aangezien er na afronding van fase 1 nog maar weinig GJ’s van de biomassacentrale over zullen zijn (ook als de centrale op volle capaciteit draait) om gebouwen mee te verwarmen. Dit maakt onderdeel uit van de nog te ontvangen uitrolstrategie van WNZ.

Risicoprofiel

Het financieel belang is hoog. De gemeentelijke deelneming is onderhandeld op € 4,25 miljoen. Deze deelneming is op die basis nu gewaardeerd op € 1,95 miljoen. Gemeente Zaanstad heeft een voorziening getroffen voor het verschil van € 2,3 miljoen. Het risico dat de getroffen voorziening te klein blijkt (omdat de marktwaarde van de deelneming daalt) is opgenomen als risico voor het weerstandvermogen. De politieke en maatschappelijke betrokkenheid zijn groot: de activiteiten van Warmtenetwerk Zaanstad B.V. richten zich op het leveren van warmte aan inwoners. De gemeente participeert in het Warmtenetwerk Zaanstad B.V. vanuit het publieke belang en de maatschappelijke doelen die de gemeente wil realiseren

Risico's en beheersmaatregelen

Risico’s

• Als er onvoldoende voortgang wordt geboekt op het ontwikkelen van alternatieve warmtebronnen, heeft dit tot gevolg dat:

o Uitbreiding van het warmtenet langer duurt

o Biomassacentrale mogelijk langer blijft werken

• Upward potential businesscase wordt niet gerealiseerd, door te weinig zicht op potentiele afnemers. Een accountmanager die zich volledig richt op het sluiten van nieuwe contracten zou een uitkomst kunnen bieden.
• Landelijke businesscases van biomassacentrales staan onder druk omdat ze minder tot geen SDE-subsidie meer kunnen ontvangen door de koppeling van de SDE-subsidie aan de aardgasprijs. Dit vormt een risico voor de instandhouding van de niet-fossiele warmtebron.
• Publieke opinie over het gebruik van op hout gestookte biomassacentrales, zoals in de biomassacentrale voor het warmtenet in Zaandam-Oost, wordt negatiever. Hierdoor is er een risico dat eigenaren van bestaande bouw niet meer willen aansluiten op het biomassagestookte warmtenet, terwijl de biomassacentrale juist aansluitingen van bestaande bebouwing nodig heeft om op de beoogde capaciteit te kunnen produceren (door middel van intern salderen).
• De mogelijkheden om te stikstofuitstoot te compenseren door middel van salderen staat onder druk. Juridische uitspraken die op dit vlak worden gedaan, kunnen zorgen voor een verdere inperking van de mogelijkheden tot salderen. Dit vormt een risico voor de niet fossiele bron van het warmtenet, de biomassacentrale, die nog niet op de capaciteit draait waarvoor hij is ontworpen.   
• De continuiteit van de directie van WNZ. De huidige directeur van WNZ gaat binnen enkele jaren met pensioen. Er wordt gezocht naar een vervanger (zodat de huidige directeur langzaam kan afbouwen) alleen is deze tot nu toe nog niet gevonden.
• Vormgeving van de open structuur van het warmtenet. Er nog geen praktische uitwerking van de open structuur van het warmtenet in het geval meerdere bronexploitanten en warmteleveranciers gaan leveren aan afnemers binnen één fysiek net.

Beheersing

• De raadsleden informeren over de ontwikkelingen op het gebied van alternatieve warmtebronnen indien hier nieuwe ontwikkelingen zijn.
• Samen met provincie en met MRA gemeenten actief optrekken in dit dossier.
• WNZ gaat met BioForte en andere betrokken partijen in het warmtenet, met elkaar in gesprek om uit te zoeken of de beperking in de warmteproductie van BioForte kan worden opgelost.
• Gemeente Zaanstad zal actief bijdragen aan de uitwerking van de door WNZ op te leveren uitrolstrategie (2022-2030).