Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Algemeen afzet risico bij het voeren van grondexploitaties

Extern  - Slechte marktomstandigheden

geld - Uitgifte van kavels vertraagt door het doorschuiven van deel projecten in de tijd.

                                                                       -  

14,43%

4. Ruimtelijke en gebiedsontwikkeling

De vraag naar en/of inzet van jeugdzorg in Zaanstad is groter dan waar in de begroting rekening mee is gehouden. De Jeugdwet is een open einde regeling. Dit houdt in dat het niet goed mogelijk is om de inzet van jeugdzorg (financieel) te begrenzen. Daarbij is de gemeente niet de enige verwijzer naar jeugdzorg. Onder andere huisartsen en jeugdbeschermers kunnen ook bepalen dat een inwoner hier recht op heeft. Hierdoor is de gemeente wel volledig verantwoordelijk voor de Jeugdwet en de kosten voor de uitvoering hiervan, maar komt een deel van de kosten voort uit  externe verwijzingen.

Extern  - Door maatschappelijke (en vaak landelijke) ontwikkelingen kan de vraag naar jeugdzorg toenemen. Voorbeelden hiervan zijn de toename van stress binnen gezinnen doordat er meer zorgen zijn over geld(problemen) en de toename van mentale druk op jongeren, onder andere door het gebruik van sociale media. Als de vraag naar jeugdzorg toeneemt, neemt ook de inzet van jeugdzorg toe.

geld - Geld - De begrote kosten voor jeugdzorg worden overschreden.

In voorbereiding - Landelijk: Om de jeugdzorg te verbeteren en financieel beheersbaar te houden is de Hervormingsagenda Jeugd opgesteld. Deze agenda is eind 2022 nog niet vastgesteld, omdat gemeenten vinden dat het Rijk onvoldoende middelen beschikbaar stelt voor de uitvoering van de Jeugdwet én de financiële risico's nu volledig voor gemeenten zijn. Landelijke afspraken over verbeteringen en de financiële beheersbaarheid van de Jeugdwet, zouden het risico op budgetoverschrijdingen bij gemeenten moeten verkleinen., Actief - Lokaal: In de begroting van Zaanstad is rekening gehouden met 5% groei van de kosten voor jeugdzorg. In de afgelopen jaren lag deze groei (gecorrigeerd voor indexatie) gemiddeld rond 8% tot 10%. Vandaar dat het financieel verwacht risico is bepaald op 5% groei (10% minus 5%) waar  in de begroting geen rekening mee is gehouden (= € 2,8 miljoen).

8,39%

1. Zorg

Heroverweging kaders projectopdracht In't Veld noodzakelijk als gevolg van vastgestelde cultuurhistorische waarde.

Extern  - Wijziging landelijke wetgeving maakt cultuurhistorie onderdeel van vergunningswetgeving.

geld - vertraging en extra kosten agv extra noodzakelijk onderzoek, noodzaak extra ontwerp met behoud waarde en financiele doorrekening, hogere gebouwkosten bij behoud cultuurhistorische waarde

Actief - Inhuren gespecialiseerd bureau voor uitwerking projectplan met behoud cultuurhistorische waarde, Actief - nauwe samenwerking tussen afdeling onderwijs en afdeling erfgoed, gezamenlijke afweging in prioriteiten

7,56%

3. Maatschappelijke voorzieningen

Het later sluiten van overeenkomsten met ontwikkelaars en vertraging in het vaststellen van bestemmingsplannen en verlenen van vergunningen.

Juridisch / Wettelijk  - Onzekerheid m.b.t. stikstof, corana, druk op elektriciteitsvoorzieningen en algemene ecomische ontwikkelingen.

geld - Kostenstijging door hogere doorlopende plankosten als gevolg van vertraging.

Actief - Volgen van landelijke ontwikkelingen.

6,11%

4. Ruimtelijke en gebiedsontwikkeling

Liander kan niet de gevraagde E-aansluiting op tijd leveren Energieaansluiting is er niet op het moment van oplevering nieuwbouw.

Extern  - Liander kan niet de gevraagde E-aansluiting op tijd leveren

geld - Noodstroomvoorziening nodig of alternatief voor stroomopslag.

Actief - NOM realiseren en onderzoek doen naar opslag opgewekte energie (batterijen/accu’s). En vroegtijdig aansluiting aanvragen.

5,06%

3. Maatschappelijke voorzieningen

De uitstroom van uitkeringsgerechtigden uit de uitkering is relatief laag ten opzichte van de landelijke uitstroom.

Extern  - Uitkeringsgerechtigden - die het meest kwetsbaar zijn op de arbeidsmarkt - blijken minder succesvol in het zelfstandig of begeleid uitstromen naar werk.

geld - Als de ontwikkeling van het uitkeringenbestand ongunstiger is dan de gemiddelde landelijke ontwikkeling, is het aandeel van Zaanstad in het macrobudget voor de uitkeringslasten niet toereikend.

Actief - Negatief:De vangnetvoorziening is niet beschikbaar doordat de afgelopen drie jaar voordelen op de buig zijn gerealiseerd., Actief - Positief: Continuering van de aanpak Werk of meedoen, aanpak die zicht richt op doelmatige en rechtmatige uitkeringsverstrekking. Hierdoor is het uitkeringenbudget beschikbaar voor de mensen voor wie de stap naar werk (nog) niet haalbaar is. Door krappe arbeidsmarkt is sprake van lage instroom en kan meer aandacht worden besteed aan mensen die juist meer aandacht nodig hebben.

4,15%

2. Werk, inkomen en economie

Een overeenkomst over de (sociale) grondprijs leidt tot een herziening van de grondexploitatie.

Omgeving - In de SOK Pact P&P zijn ambities uitgesproken om tot gewijzigde grondprijs te komen voor sociale huurwoningen. Poelenburg-Oost is een pilot hiervoor.

geld - De grondexploitatie sluit met een verlies.

Actief - Doorrekenen van de gevolgen in de Grex en mogelijk bijsturen.

3,68%

4. Ruimtelijke en gebiedsontwikkeling

De besparende maatregelen die Zaanstad inzet leiden tot onvoldoende besparingen om de financiële taakstelling vanuit het rijk te behalen. Onderdeel van de Hervormingsagenda Jeugd is een structurele besparing van landelijk € 1 miljard per jaar. Dit bedrag komt uit het rapport van de 'Commissie van Wijzen'. Dit is de commissie die het Rijk en de VNG opdracht heeft gegeven om in een hervormingsagenda maatregelen uit te werken die deze besparing zou moeten realiseren.

Gemeenten zijn geadviseerd om deze landelijke taakstelling te verwerken in de eigen begroting. Dit leidt voor Zaanstad tot een taakstelling die oploopt van € 2,1 miljoen in 2023 tot € 8,4 miljoen vanaf 2026.

Bij het (landelijk) uitwerken van de maatregelen is gebleken dat de financiële effecten te hoog zijn ingeschat. Het Rijk houdt echter vast aan deze taakstelling en zoekt naar alternatieve maatregelen om de besparing toch te realiseren. De VNG is van mening dat het financiële risico niet reëel is en nu volledig bij gemeenten in belegd. Dat is de voornaamste reden dat de Hervormingsagenda eind 2022 niet is vastgesteld.

Extern  - De besparende maatregelen leiden zeer waarschijnlijk tot lagere besparingen dan waar in de landelijke taakstelling vanuit is gegaan. Als de taakstelling (van € 2,1 miljoen in 2023) niet wordt behaald, leidt dit tot een risico dat de begroting voor jeugdzorg wordt overschreden.

geld - Geld - De begrote kosten voor jeugdzorg worden overschreden.

In voorbereiding - Landelijk: In het voorjaar van 2023 gaan het Rijk en de VNG verder in gesprek/onderhandeling over de Hervormingsagenda en het financiële kader hierbij voor gemeenten. De VNG zet in op óf een lagere of meer gefaseerde taakstelling voor gemeenten óf de financiële risico's niet alleen bij gemeenten te beleggen, maar ook bij het Rijk., Actief - Lokaal: Er is structureel € 1,9 miljoen beschikbaar voor het uitvoeren van de besparende maatregelen in Zaanstad. Enkele maatregelen hebben ook al een meetbaar financieel effect. Andere maatregelen zijn pas later gestart en van diverse maatregelen zijn de besparingen lastig meetbaar. De maatregelen in Zaanstad worden doorlopend afgezet tegen de landelijke ontwikkelingen op dit gebied. Op deze manier wordt er ingezet op maatregelen die zowel inhoudelijk als financieel tot verbeteringen zouden moeten leiden.

3,59%

1. Zorg

Het risico op schade door cyberaanval neemt toe. Jaarlijks brengt het Nationaal Cyber Security Centrum een ‘Cyber Security Beeld Nederland’ uit. Voor overheden is de laatste jaren een trend zichtbaar: het risico op verstoring door ‘cybervandalen en scriptkiddies’ was al hoog en neemt toe. Het risico van verstoring door beroepscriminelen is ongewijzigd hoog. Een grote verstoring van de ICT is van een andere aard dan het risico op een reguliere ICT storing. Bij een reguliere ICT storing kan een systeem veelal op korte termijn worden hersteld.
Een cyberaanval heeft als gevolg dat:
- data wordt gegijzeld (ransomware)
- data wordt gewijzigd, gestolen of vernietigd
- data ter publicatie wordt aangeboden
 
De schade van zo een aanval is onder andere:
- opzetten tijdelijke crisisorganisatie voor in- en externe communicatie
- het betalen van losgeld
- externe hulp benodigd voor herstelacties
- na herstel data synchroniseren
- actieve nacontroles uitvoeren en herstellen

Schadebetalingen van miljoenen is denkbaar. Een bedrag van 10 miljoen is gebaseerd op gepubliceerde schattingen van de Amerikaanse steden bij dit soort incidenten.

Technisch - Afhankelijk van aard en omvang

geld - 

Actief - Continue aandacht voor inventarisatie van risico's die verwerkt worden in verbeterplannen en bedrijfsprocessen

Treffen van externe voorzieningen om bedrijfsprocessen door te laten lopen (zonder eigen ict-systemen).

3,20%

8. (OUD) Burger en Bestuur

Rechter stelt aannemer in het gelijk in rechtszaak omtrent meerwerkkosten constructieaanpassingen.

Juridisch / Wettelijk  - Juridische procedure bij Overtuinen tussen het schoolbestuur Zaan Primair als bouwheer en de gecontracteerde aannemer.

geld - Zaan Primair legt op basis van investeringsverbod en op basis van verordening deze (constructiefout) kosten als claim bij de gemeente neer.

Actief - Met de betrokken partijen wordt besproken wat de mogelijkheden zijn en daarnaar gehandeld.

3,06%

3. Maatschappelijke voorzieningen

Inverdan Centrum Oost: de BTW op de bijdrage aan de parkeergarage Peperstraat blijkt niet compensabel.

Omgeving - Het is nog onduidelijk in hoeverre de bijdrage aan de parkeergarage met BTW moet worden belast en indien dit het geval is in hoeverre deze BTW compensabel is.

geld - Hogere kosten als gevolg van niet compensabele BTW.

Actief - afstemming met de belastinginspecteur van zowel ontwikkelaar als de gemeente en indien nodig in bezwaar. De vorm van de bijdrage aanpassen aan het meest fiscaal gunstige scenario. Alternatieve dekkingsmogelijkheden onderzoeken (TF).

3,03%

4. Ruimtelijke en gebiedsontwikkeling

Hoornseveld: Liander geeft aan dat ze ivm overbelasting netwerk pas Q1 2026-2027 stroom kunnen leveren aan sportpark Hoornseveld.

Extern  - Ivm overbelasting van het netwerk heeft Liander aangegeven dat ze niet eerder dan Q1 2026-2027 het sportpark Hoornseveld kunnen aansluiten aan het stroomnetwerk.

geld - Als het project volgens de planning al in Q1 2026 gefinaliseerd is zal de gemeente een aggregaat van 5k per week moeten inzetten (3 tot 6 maanden voor 5000 per week).

0

2,92%

3. Maatschappelijke voorzieningen

De door de gemeente Zaanstad ingediende aanvraag in het kader van de Regeling Specifieke Uitkering Sport wordt niet 100% maar naar rato van de ingediende aanvragen toegekend.

Juridisch / Wettelijk  - Het door de Rijksoverheid beschikbaar gestelde bedrag voor het toekennen van aanvragen in het kader van de Regeling Specifieke Uitkering Sport is niet toereikend.

geld - De SPUK uitkering is lager dan de (niet-verrekenbare) BTW, die de gemeente en het Sportbedrijf hebben, waardoor de gemeente en het Sportbedrijf meer lasten voor eigen rekening moeten nemen dan waarop begrotingstechnisch is gerekend. Dit betekent een nadeliger resultaat.

                                                                       -  

2,64%

3. Maatschappelijke voorzieningen

Te weinig beschikbare parkeerplaatsen voor parkeervergunningen Gouwpark.

Extern  - Er zijn teveel parkeerplaatsen verkocht aan bewoners.

geld - Tekort aan ruimte om (openbare)  parkeerplaatsen te realiseren waardoor mogelijk aanvullende kosten moeten worden gemaakt.

Actief - overleg met ontwikkelaar over mogelijke oplossingen, juridische actie jegens ontwikkelaar in verband met kosten.

2,54%

4. Ruimtelijke en gebiedsontwikkeling

De omvorming van vooral verblijfsvoorzieningen in de jeugdzorg leiden tot transformatie- of frictiekosten die niet kunnen worden opgevangen binnen de bestaande begroting. Landelijk is de ontwikkeling in gang gezet om grootschalige verblijfsvoorzieningen af te bouwen en om te vormen tot kleinschalige verblijfsvoorzieningen. Deze overgang leidt (tijdelijk) tot meer kosten, bijvoorbeeld door tijdelijke leegstand van grootschalige verblijfsvoorzieningen. Daarbij kunnen kleinschalige verblijfsvoorzieningen tot een grote verbetering leiden voor de jeugdigen die hierin verblijven, maar kunnen de kosten voor gemeenten toenemen.

Extern  - Zorgaanbieders kunnen te maken krijgen met frictiekosten als gevolg van landelijk beleid, dat ook vanuit Zaanstad is onderschreven. Voor bepaalde kosten zijn landelijk regelingen opgesteld, maar in de praktijk blijkt dat niet voor alle frictiekosten landelijke regelingen zijn. In dat geval kan de zorgaanbieder frictiekosten in rekening brengen van gemeenten.

geld - Geld - De begrote kosten voor jeugdzorg worden overschreden.

In voorbereiding - Waar mogelijk worden frictiekosten betaald vanuit landelijke regelingen. Als er sprake is van tijdelijke leegstand, door de afbouw van voorzieningen, dan gaat de gemeente in een vroeg stadium in gesprek met zorgaanbieders of de mogelijke financiële gevolgen hiervan.

2,09%

1. Zorg

De gemeente Zaanstad moet op grond van de Wmo voorzieningen verstrekken ondanks dat hiervoor onvoldoende budget beschikbaar is.

Extern  - In de afgelopen jaren is al flink bespaard op de Wmo kosten. De instroom blijft echter nog steeds toenemen als gevolg van onder andere het abonnementstarief, groei van de stad, vergrijzing, tekort aan huisvesting. Omdat de Wmo een zogenaamde open-einderegeling betreft, kunnen voorzieningen niet geweigerd worden. Aanvragen die voldoen aan de regeling dienen gehonoreerd te worden.

geld - Er ontstaan budgetoverschrijdingen.

Actief - Voor de Sociale Wijkteams zijn virtuele budgetten vastgesteld waarop actief gestuurd wordt door de gemeente. Maandelijks worden de budgetten gemonitord en afwijkingen worden met de wijkteams besproken.

1,89%

1. Zorg

Inverdan Knoop Centrum: mislukte aanbesteding; geen inschrijvingen tender Figaro.

Omgeving - Benodigde grondwaarde niet haalbaar vanwege locatie en programmering.

geld - Extra plankosten omwille van vertraging en nieuwe aanbesteding. Tevens kan bouw Noordschebos niet starten.

Actief - Alternatief programma onderzoeken.

1,76%

4. Ruimtelijke en gebiedsontwikkeling

Bij het slopen of renoveren van onderwijsgebouwen blijkt dat er meer asbesthoudende onderdelen moeten worden verwijderd dan voorzien.

Technisch - In 56 schoolgebouwen van voor 1993 is asbest verwerkt. In voorkomende gevallen kan bij schade aan het schoolgebouw of bij renovatie asbest verwijderd moeten worden, hetgeen leidt tot extra kosten zonder dat de functionaliteit van het gebouw verbetert.

geld - De sloop -of renovatiekosten stijgen met een autonoom bedrag. Dit heeft tot gevolg dat de asbestverwijderingskosten aditioneel moeten worden opgevoerd, welke kosten niet waren voorzien.; tijd - 

In voorbereiding - Asbest inventarisatie A (bureau onderzoek) en B (optisch) uitvoeren.

1,71%

3. Maatschappelijke voorzieningen

Vanwege een fiscale procedure bestaat de kans dat leges moeten worden terugbetaald/ legesverordening onverbindend wordt verklaard

Extern  - Als de rechter oordeelt dat er onvoldoende inzicht gegeven is in hoe geraamd is, of als de geraamde baten of lasten zodanig door de rechter gecorrigeerd worden dat er in het belastingjaar een overdekking van meer dan 10% ontstaat, wordt de verordening door de rechter onverbindend verklaard. Als dit gebeurt, wordt de aanslag door de rechter vernietigd.

geld - 

Actief - Jaarlijks wordt inzichtelijk gemaakt hoe de tarieven voor de leges tot stand zijn gekomen inclusief de geraamde kostendekking

1,62%

6. Veiligheid en publieke dienstverlening

Gevormde voorziening tbv warmtenet blijkt niet voldoende te zijn.

Milieu en natuur  - Te weinig gebruik van het warmtenetwerk.

geld - Voorziening moet aangevuld worden.

Actief - Sturen op iedere uitbreiding ligt voor in de AVA ter besluitvorming waar wethouder financiën in deelneemt.Gunstige transitie in de markt naar aardgasvrij.

1,52%

2. Werk, inkomen en economie